تولبروتینیب (Tolebrutinib): داروی جدیدی که درمان اِم‌اِس را متحول می‌کند؟
اخیراً دارویی به نام تولِبروتینیب (Tolebrutinib) توسط شرکت سانوفی معرفی شده که می‌تواند مستقیماً مسیرهای بیماری‌زای مرتبط با ام‌اس را در مغز و نخاع هدف قرار دهد؛ چیزی که تا به امروز هیچ‌کدام از داروهای رایج ام‌اس قادر به انجامش نبوده‌اند.
ام‌اس چیست؟
ام‌اس (مالتیپیل اسکلرزویس) بیماری پیش‌رونده‌ای است که در آن، سیستم ایمنی بدن به‌دلایلی که هنوز دقیقاً مشخص نیست، سلول‌های مغز و نخاع را هدف قرار داده و به آنها حمله می‌کند. این حملات در نهایت سبب بروز ناتوانی‌هایی مانند اختلال در حافظه، ضعف عضلانی و مشکل در راه رفتن می‌شود.
سیر ام‌اس معمولاً به صورت دوره‌هایی از عود و فروکش است: در دوره عود بیماری، سیستم ایمنی بیش‌فعال شده و باعث التهاب در مغز یا نخاع می‌شود که علائم بیماری را تشدید کرده و یا علائم تازه‌ای ایجاد می‌کند.
پس از فروکش التهاب، علائم تا حدی یا حتی گاهی به‌طور کامل بهبود می‌یابند و فرد تا مدتی در وضعیت نسبتاً پایدار قرار می‌گیرد.
با این حال، در بعضی از بیماران، این الگوی دوره‌ای دیده نمی‌شود و بیماری از ابتدا به شکل تدریجی پیشرفت می‌کند. به این حالت «ام‌اس پیشرونده غیرعودکننده» گفته می‌شود. در این فرم از بیماری، آسیب‌های عصبی از همان ابتدای بروز بیماری شروع می‌شوند و بدون وقفه به تدریج شدیدتر می‌گردند.
تحول در درمان اِم‌اِس
داروهای فعلی که برای درمان بیماری ام‌اس استفاده می‌شوند (معروف به درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری یا DMT)، عموماً روی کنترل التهاب تمرکز دارند و قادر نیستند مستقیماً سلول‌های ایمنی درون مغز و نخاع را هدف قرار دهند. به همین علت، هرچند این داروها در فرم عودکننده‌ی بیماری اثربخش هستند، اما روی فرم پیشرونده ام‌اس تأثیر قابل توجهی ندارند.
اما اکنون ورود تولبروتینیب شرایط را کاملاً تغییر داده است! تولبروتینیب نوعی مولکول کوچک است که قابلیت عبور از سد خونی–مغزی را دارد. این ویژگی به آن اجازه می‌دهد که به‌صورت مستقیم سلول‌های مغزی و نخاعی را تحت تأثیر قرار دهد.
تولبروتینیب فعالیت آنزیمی را مهار می‌کند که در عملکرد سلول‌های ایمنی مغز و نخاع نقش دارد. این سلول‌ها که «میکروگلیا» نام دارند، عامل اصلی تخریب سلول‌های عصبی و غلاف میلین آنها در بیماری ام‌اس هستند.
به این ترتیب، تولبروتینیب نه‌تنها التهاب را کنترل می‌کند، بلکه اساساً از بروز آن و در نتیجه از آسیب‌های ناشی از فعالیت سلول‌های ایمنی جلوگیری می‌‌نماید.
در مطالعات کارآزمایی بالینی انجام شده، بیمارانی که تحت درمان با تولِبروتینیب بودند حدوداً دو برابرِ سایر افراد، بهبود در ناتوانی‌های ایجاد شده را تجربه کردند. علاوه بر این، در این افراد سرعت پیشرفت علائم حدوداً ۳۱ درصد کمتر از گروه کنترل بود.
با وجود این نتایج امیدوارکننده، این دارو بی‌خطر هم نیست و می‌تواند با عوارض جدی همراه باشد. در مطالعات بررسی ایمنیِ دارو مشخص شده که حدود ۴ تا ۶ درصد از مصرف‌کنندگان دچار افزایش آنزیم‌های کبدی می‌شوند که نشانه‌ای از التهاب و آسیب سلول‌های کبدی است.
به همین دلیل، کسانی که تحت درمان با تولبروتینیب قرار می‌گیرند باید به‌طور منظم و دوره‌ای از نظر آنزیم‌های کبدی بررسی شوند و در صورت مشاهده‌ی هرگونه تغییر قابل‌توجه در این شاخص‌ها، باید مصرف دارو بلافاصله متوقف گردد.
همچنین، از آنجایی که تولبروتینیب به‌صورت مستقیم باعث مهار فعالیت سلول‌های ایمنی می‌شود، احتمال ابتلا به عفونت‌های ادراری و تنفسی (مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و کووید) در افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند افزایش می‌یابد.
تولبروتینیب در حال حاضر مراحل پایانی اخذ مجوز از سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را طی می‌کند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سپتامبر ۲۰۲۵ تاییدیه رسمی دریافت کرده و برای تجویز در دسترس قرار گیرد.
https://www.webmd.com/multiple-sclerosis/news/20250722/this-new-ms-drug-could-change-everything
)
