چه چیزهایی در خانه می‌تواند تعادل هورمونی‌تان را بر هم بزند؟
اگر بخواهیم سبک زندگی سالمی داشته باشیم، فقط نباید مراقب تغذیه‌‌مان باشیم. در بسیاری از محصولات بهداشتی روزمره، ترکیباتی به نام زنو‌استروژن وجود دارد؛ که با اسامی مختلفی مثل پارابن‌ها (parabens) و فتالات‌ها (phthalates) شناخته می‌شوند.
اغلب ما جذب تبلیغاتی می‌شویم که مدل‌هایی با موهای درخشان یا پوست صاف را نشان می‌دهند. اما حتی برندهای گران‌قیمت هم لزوماً مواد سالم‌تری ندارند.
شاید تقصیر شرکت‌ها هم نباشد، زیرا اغلب ترکیباتی که باعث درخشندگی یا نرمی مو و پوست می‌شوند برای سلامتی‌مان مضر هستند!
مطالعات نشان داده‌اند که زنو‌استروژن‌ها حتی در مقادیر کم نیز می‌توانند بر سلامت ما اثرگذار باشند. این ترکیبات در بسیاری از محصولات رایج مانند شامپو، دئودورانت و لوازم آرایشی یافت می‌شوند.
زنو‌استروژن‌ها (Xenoestrogens) نوعی از مواد شیمیایی هستند که عملکردی شبیه به هورمون استروژن (هورمون جنسی زنانه) در بدن دارند، با این تفاوت که آنها مصنوع دست انسان هستند.
چطور وارد بدن ما می‌شوند؟
زنو‌استروژن‌ها از راه‌های مختلفی می‌توانند وارد بدن شوند:
• از طریق پوست (مثلاً با استفاده از کرم‌ها یا شامپوهای حاوی مواد شیمیایی خاص).
• از طریق تنفس (مثلاً هنگام استفاده از اسپری‌های تمیزکننده یا عطرها).
• از طریق خوردن غذا یا نوشیدنی‌هایی که در ظروف پلاستیکی نگهداری شده‌اند.
📋 شایع‌ترین منابع زنو‌استروژن‌ها
🧴 محصولات آرایشی و بهداشتی:
• کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و نرم‌کننده‌ها (آنهایی که حاوی پارابن‌ها و فتالات‌ها هستند).
• عطرها و اسپری‌های بدن (حاوی فتالات برای ماندگاری بو).
• ضدتعریق‌ها و دئودورانت‌ها (برخی حاوی ترکیبات شبه‌استروژن).
🧂 ظروف و بسته‌بندی‌های غذایی:
• ظروف پلاستیکی (به‌ویژه حاوی BPA یا Bisphenol A)
• بطری‌های آب پلاستیکی (مخصوصاً در معرض حرارت یا نور خورشید)
• روکش داخلی قوطی‌های کنسرو (حاوی BPA)
• فویل‌های پلاستیکی و سلفون‌ها
🌾 مواد غذایی و نوشیدنی‌ها:
• غذاهای فرآوری‌شده و کنسروی.
• محصولات حیوانی (گوشت و لبنیات) که از حیوانات تغذیه‌شده با هورمون‌ها تهیه شده‌اند.
• سویا و فرآورده‌های آن (مثل شیر سویا، توفو – اگرچه این‌ها فیتواستروژن هستند و نه زنو‌استروژن، اما می‌توانند اثر استروژنی داشته باشند).
🧼 مواد تمیزکننده و شوینده‌ها:
• برخی مایع‌های ظرف‌شویی، شوینده‌های لباس و سفیدکننده‌ها (برخی حاوی مواد مختل‌کننده هورمونی مانند nonylphenol ethoxylates)
• ضدعفونی‌کننده‌های حاوی تریکلوزان (Triclosan)
🚿 لوازم خانگی و اشیاء عمومی:
• رسوب‌گیرها و ظروف نچسب تفلون (در شرایط فرسوده)
• پوشش‌های مقاوم در برابر شعله در فرش‌ها و مبلمان
• رسوبات صنعتی یا آلاینده‌های آب و هوا در مناطق شهری یا نزدیک کارخانه‌ها
🐜 سموم و مواد شیمیایی:
• آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها (مثل DDT، Atrazine)
• مواد دفع حشرات (برخی اسپری‌ها و قرص‌ها)
چه تأثیری بر سلامت دارند؟
از آنجا که زنو‌استروژن‌ها رفتارشان شبیه استروژن است، می‌توانند در سیستم هورمونی بدن اختلال ایجاد کنند. مهم‌ترین اثرات شناخته‌شده شامل موارد زیر است:
• بلوغ زودرس در دختران.
• ناباروری در مردان و زنان.
• افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند سرطان سینه یا پروستات.
• مشکلاتی در عملکرد تیروئید.
• تغییرات خلقی، چاقی و مشکلات متابولیک.
چگونه می‌توان از آنها دوری کرد؟
• استفاده کمتر از ظروف پلاستیکی، به‌ویژه برای غذاهای داغ یا نوشیدنی‌ها. البته ظروف پلاستیکی مشکلات دیگری از جمله میکروپلاستیک هم دارند که قبلا در موردشان صحبت کرده‌ایم و لینک آن در انتهای مطلب قرار دارد.
• نخریدن محصولات آرایشی و بهداشتی حاوی پارابن، فتالات یا تریکلوزان.
• استفاده از مواد طبیعی و خانگی برای نظافت منزل.
• شستن میوه و سبزی برای حذف آفت‌کش‌ها.
فهرست اسامی مختلف زنو‌استروژن‌ها:
هنگام خرید (مثلا لوازم آرایشی) برچسب ترکیبات را با دقت بخوانید. وجود هر کدام از این اسامی به معنی وجود زنو‌استروژن‌ها است:
- پارابان‌ها (Parabens): که معمولا با این اسامی نوشته می‌شود: متیل‌پارابن، پروپیل‌پارابن، بوتیل‌پارابن، اتیل‌پارابن.
- انواع Phthalates: دی‌بوتیل‌فتالات، دی‌اتیل‌فتالات
- تریکلوزان Triclosan
- بی‌پی‌ای: PBA یا Bisphenol A
- اکسی‌بنزون Oxybenzone
- بی‌اچ‌تی/بی‌اچ‌ای BHT / BHA
انتخاب محصولات بدون زنو‌استروژن، یک گام به‌ظاهر کوچک اما مهم برای کاهش تماس با مواد مختل‌کننده هورمونی است و می‌تواند کیفیت سلامت بلندمدت شما را افزایش دهد.
بیشتر ببینید:
آشنایی با مضرات پلاستیک برای سلامت: میکروپلاستیک چگونه وارد بدن ما می‌شود؟
)
