تغییر مخفیانه‌ی میکروبیوم روده با داروهایی که فکرش را نمی‌کنیم!
پیش از این بارها در آپدیت اِم دی از فواید میکروبیوم (باکتری‌های مفید) روده و مشکلات ناشی از آسیب‌دیدن آن صحبت کرده‌ایم. عوامل مختلفی در زندگی روزمره می‌توانند سلامت این باکتری‌ها را تحت تأثیر قرار دهند؛ در این میان، داروهای مصرفی یکی از مهم‌ترین عوامل هستند.
آنتی‌بیوتیک‌ها شناخته‌شده‌ترین داروهایی هستند که با باکتری‌های بدن سروکار دارند. این داروها معمولاً برای مقابله با عفونت‌ها تجویز می‌شوند، اما نکته‌ی مهم این است که آنتی‌بیوتیک‌ها توانایی تمایز میان باکتری‌های مفید و بیماری‌زا را ندارند و اصطلاحاً تر و خشک را با هم می‌سوزانند!
با این حال، آنتی‌بیوتیک‌ها تنها داروهایی نیستند که بر میکروبیوم روده اثر می‌گذارند. مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از داروهایی که به‌صورت روزمره تجویز می‌شوند، یا حتی بدون نسخه قابل تهیه هستند نیز می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را به هم بزنند. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک.
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) مانند پنتوپرازول و امپرازول.
- ملین‌هایی مانند لاکتولوز و پلی‌اتیلن گلیکول.
- داروهای کاهش‌دهنده چربی خون (استاتین‌ها) مانند آتورواستاتین و رزوواستاتین.
- داروهای ضد دیابت خوراکی مانند متفورمین و لیراگلوتاید.
- داروهای آنتی‌سایکوتیک مانند اُلانزاپین و ریسپریدون.
این داروها معمولاً از طریق کاهش تعداد و تنوع باکتری‌های مفید، تغییر در محیط روده (مانند تغییر pH) و افزایش نفوذپذیری دیواره روده، باعث اختلال در میکروبیوم روده می‌شوند.
افزون بر این، برخی داروها موجب جابه‌جایی باکتری‌ها در طول دستگاه گوارش می‌شوند؛ برای مثال، با انتقال باکتری‌های دهان به روده، جمعیت میکروبی نواحی مختلف آن را مختل می‌کنند.
آسیب به میکروبیوم روده، نه‌تنها فرصت رشد باکتری‌های بیماری‌زا را فراهم می‌کند و ریسک عفونت‌ها را بالا می‌برد، بلکه می‌تواند متابولیسم بدن را نیز مختل کرده و منجر به افزایش قند و چربی خون، چاقی و حتی بیماری‌های قلبی-عروقی شود.
البته، همه‌ی داروها هم اثر منفی بر میکروبیوم روده ندارند. برای مثال، داروهایی مانند متفورمین و لیراگلوتاید نه‌تنها آسیبی به میکروبیوم وارد نمی‌کنند، بلکه باعث افزایش باکتری‌های مفید، کاهش التهاب و بهبود حساسیت به انسولین می‌شوند.
نشانه‌های اولیه‌ی اختلال در تعادل میکروبیوم روده (Dysbiosis) شامل نفخ، درد شکم، اسهال یا یبوست و احساس خستگی هستند. تشخیص این اختلال اغلب بر اساس علائم بالینی و بررسی داروهای مصرفی فرد صورت می‌گیرد.
برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از داروها به میکروبیوم روده، می‌توان از پروبیوتیک‌ها همزمان با مصرف داروهای پرریسک استفاده کرد. همچنین در صورت نیاز به آنتی‌بیوتیک، بهتر است به جای آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف، گزینه‌هایی با طیف اثر محدود و اختصاصی به‌کار گرفته شوند تا کمترین آسیب به باکتری‌های مفید وارد شود.
)
