سن «ذهنی» چیست و چرا مهم است؟
احتمالا اصطلاح «سن ذهنی» (Subjective Age) به گوشتان خورده؟ این اصطلاح به «حسی» اشاره دارد که فرد نسبت به سن واقعی خودش دارد؛ یعنی ممکن است کسی ۵۰ ساله باشد، اما خودش را ۳۵ ساله یا برعکس، ۶۵ ساله حس کند!
جالب است بدانید پژوهش‌ها نشان داده‌اند همین حس ساده‌ی درونی می‌تواند روی سلامت جسم و روان، کارکردهای شناختی و حتی طول عمر افراد تاثیرگذار باشد.
پیامدهای منفیِ حس پیر بودن
مطالعات متعددی تأیید کرده‌اند افرادی که خودشان را پیرتر از سن تقویمی‌شان می‌بینند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و سکته‌ی مغزی قرار دارند.
البته این موضوع کاملا هم غافلگیرکننده نیست؛ چون کسانی که حس پیری دارند، معمولا رفتارهای ناسالم‌تری دارند: از جمله سیگار کشیدن، اضافه‌وزن و فشار خون بالا و ضمنا افسردگی را هم بیشتر تجربه می‌کنند.
شاید به همین خاطر است که احساس پیری با افزایش خطر مرگ زودرس هم مرتبط دانسته شده.
از سوی دیگر، این حس منفی نسبت به سن خود، روی سلامت روان هم تأثیر منفی دارد. افرادی که خودشان را پیر حس می‌کنند، بیشتر احتمال دارد به افسردگی دچار شوند و عملکرد فیزیکی‌شان افت کند. این اثر حتی مستقل از عواملی مانند جنسیت، تحصیلات یا سابقه مشکلات روانی است.
سن ذهنی و کارکرد مغز
اثرات سن ذهنی فقط محدود به سلامت جسمی و روانی نیست. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افراد مسنی که خود را پیرتر از سن‌شان تصور می‌کنند، معمولا در تست‌های مربوط به حافظه و عملکرد اجرایی (مثل برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری) هم عملکرد ضعیف‌تری دارند.
مطالعات تصویربرداری مغزی نیز نکته‌ی جالبی را آشکار کرده‌اند: افرادی که خودشان را جوان‌تر احساس می‌کنند، در نواحی مغزی مرتبط با زبان، تصمیم‌گیری و تعاملات اجتماعی، دارای حجم بیشتری هستند و در واقع مغز سالم‌تری دارند. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که احساس ذهنی ما نسبت به سن‌مان ارتباط مستقیمی با روندهای بیولوژیکی مغز دارد.
البته خبر خوب این است که اکثر افراد، خودشان را جوان‌تر از سن واقعی‌شان حس می‌کنند. اما در اقلیتی که حس می‌کنند هم‌سن یا حتی پیرتر هستند، مشکلات جدی جسمی و روانی قابل توجه است.
آیا می‌توانیم سن ذهنی‌مان را کاهش دهیم؟
حالا پرسش کلیدی این است: آیا می‌توان کاری کرد که حس کنیم از سن واقعی‌مان جوان‌تر هستیم؟
بله! سن ذهنی قابل تغییر است و می‌توان با انتخاب‌های سالم در زندگی، آن را بهبود داد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند فعالیت‌هایی مانند ورزش منظم، تغذیه‌ی سالم و متعادل، پرهیز از سیگار، مدیریت بیماری‌های مزمن و حفظ ارتباطات اجتماعی نقش چشمگیری در کاهش سن ذهنی دارند.
بنابراین اگرچه نمی‌توان زمان را به عقب برگرداند، اما حداقل می‌توانیم تجربه‌ی پیری را تا حد قابل توجهی به تعویق بیندازیم و سال‌های سالم‌تر بیشتری را پیش‌روی خود داشته باشیم.
)
