چرا بعضی صبح‌ها «خسته» از خواب بیدار می‌شویم و راهکار چیست؟
بسیاری از افراد دوست دارند صبح‌ها سرحال و پرانرژی از خواب بیدار شوند، اما رسیدن به این هدف همیشه آسان نیست! مطالعه تازه‌ای نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، راز شاداب بیدار شدن لزوما در مواردی مثل زود خوابیدن، انجام روتین شبانه یا دوری از صفحه‌نمایش‌ها پیش از خواب نیست.
در این مطالعه، پژوهشگران از طریق سنسورهایی که به سر داوطلبان متصل شده بود، فعالیت امواج مغزی را هنگام بیدار شدن رصد کردند تا ارتباط احتمالی بین این امواج و احساس خواب‌آلودگی پس از بیدار شدن را بررسی کنند.
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که مرحله‌ای از خواب که فرد در آن بیدار می‌شود، نقشی کلیدی در احساس خواب‌آلودگی او دارد. خواب انسان به‌طور کلی شامل دو مرحله اصلی است: خواب REM (حرکت سریع چشم) و خواب Non-REM.
در مرحله‌ی REM، چشم‌ها زیر پلک به‌سرعت حرکت می‌کنند، رویا دیدن اتفاق می‌افتد و عضلات بدن تقریباً به‌طور کامل بی‌حرکت می‌شوند. این مرحله نقش مهمی در پردازش ذهنی و تثبیت حافظه دارد.
در مقابل، در مرحله‌ی Non-REM، چشم‌ها بی‌حرکت‌اند، ضربان قلب کاهش می‌یابد و خواب عمیق‌تری تجربه می‌شود. بیشتر زمان خواب نیز در این مرحله سپری می‌شود.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد افرادی که حین مرحله REM از خواب بیدار شده‌اند، نسبت به آن‌هایی که زمان بیدار شدن در مرحله Non-REM بوده‌اند، احساس خواب‌آلودگی بیشتری دارند.
در افرادی که در مرحله REM بیدار می‌شوند، امواج مغزی ابتدا در بخش جلویی مغز (قشر پره‌فرونتال) پدیدار شده و سپس به سوی بخش‌های عقبی مغز حرکت می‌کنند؛ به بیان دیگر، ابتدا منطقه مسئول تصمیم‌گیری و کنترل اجرایی فعال شده و سپس مناطق مربوط به بینایی فعال می‌شوند.
در مقابل، در افرادی که در مرحله Non-REM بیدار شده‌اند، امواج مغزی از یک نقطه مرکزی در مغز آغاز شده و سپس همانند مرحله REM، به سمت نواحی عقب مغز منتقل می‌شوند.
هرچند این مطالعه گام مهمی در توضیح دلایل خواب‌آلودگی بعد از بیدار شدن برداشته است، اما برای روشن‌تر شدن جزئیات مکانیسم خواب و بیداری، مطالعات بیشتری در آینده مورد نیاز خواهد بود.
چگونه صبح‌ها با انرژی بیشتری بیدار شویم؟
با توجه به این پژوهش و نتایج تحقیقات قبلی مهم است که تلاش کنید در فاز مناسبی از خواب بیدار شوید و برای این کار دو راهکار وجود دارد:
۱- ساعت کوک نکنید: اگر امکانش را دارید، اجازه دهید بدن‌تان خودش شما را بیدار کند. در این صورت احتمالا بسیار پرانرژی‌تر خواهید بود. اما اکثر ما به خاطر کارها و مشغولیت‌ها چنین امکانی را نداریم و در این صورت سراغ گزینه‌ی دوم می‌رویم:
۲- از قابلیت زنگ هوشمند تلفن همراه (smart alarm) استفاده کنید: برخی اپلیکیشن‌های موبایل و به‌ویژه اپلیکشن‌های ساعت هوشمند وجود دارند که می‌توانند فاز خواب شما را محاسبه کنند (مثلا Sleep Cycle یکی از اپلیکیشن‌های مشهور است) و شما را در بازه‌ی مناسب بیدار کنند. مثلا اگر می‌خواهید ۷ صبح بیدار شوید، این اپلیکیشن شما را در نزدیک‌ترین زمان مناسب به ساعت ۷ بیدار خواهد کرد.
)
