اهدای جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۴ به کاشفین MicroRNA: این مولکول کوچک چه می‌کند؟
روز گذشته اعلام شد که پروفسور ویکتور امبروس ۷۰ ساله و پروفسور گری راوکون ۷۲ ساله برندگان جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۴ شده‌اند. آنها در دهه ۸۰ میلادی، مولکول کوچکی به نام MicroRNA را کشف کردند که در عملکرد ژنها نقش کلیدی دارد. در دوران کرونا نام mRNA بر سر زبان‌ها افتاد، اما این یکی با آن متفاوت است و کارش متوقف کردن عملکرد mRNA است!
آنها پژوهش‌های خودشان را روی نوعی نماتد (یک جور کرم لوله‌ای) انجام می‌دادند و ابتدا تصور بر این بود که MicroRNA فقط در این موجودات وجود دارند. اما چند سال بعد مشخص شد که آنها در دیگر موجودات از جمله انسان‌ها حاضر هستند و تا به حال بیش از ۲۰۰۰ نوع آن در انسان کشف شده!
این مولکول‌های کوچک، فعالیت ژنها را کنترل می‌کنند و در ادامه مشخص شد بسیاری از ژنها توسط بیش از یک نوع MicroRNA کنترل می‌شوند و اینها به‌نوعی کار خاموش و روشن کردن ژنها را انجام می‌دهند.
سال ۲۰۰۲ برای نخستین بار مشخص شد که وجود ایراد در برخی از microRNAها خودش می‌تواند دلیل بعضی بیماری‌ها باشد و برای مثال اکنون می‌دانیم که برخی از انواع سرطان خون به خاطر نقص در این مولکول‌ها ایجاد می‌شود.
کشف آنها سبب شد که بتوانیم یکی از فرایند‌های مهم ابراز ژنها را درک کنیم. پژوهش‌های متعددی که در ادامه انجام شد، نشان داد این مولکول‌های کوچک در تکامل موجودات زنده‌ی نقش کلیدی داشته‌اند.
به این موضوع فکر کنید که در بدن ما سلول‌های بسیار متنوعی با عملکرد‌های گوناگون وجود دارد: برای مثال عملکرد سلول عصبی مغز انسان با سلول قلب و کبد بسیار متفاوت است. در حالی که همه آنها حاوی یک کد ژنتیکی «مشترک» هستند. چیزی که عملکرد آنها را متفاوت می‌کند، خاموش و روشن شدن ژن‌های مختلف در آنها است که توسط microRNA کنترل می‌شود.
هنوز دانش ما نسبت به microRNAها محدودیت‌های زیادی دارد، اما محققان امیدوارند روزی بتوانند از آنها در کنترل و درمان بیماری‌ها استفاده کنند.
پروفسور امبروس استاد دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست و پروفسور راوکون هم استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد است.
)
