ارتباط یک شیرینکننده رژیمی محبوب با بیماریهای کبدی
یک پژوهش تازه زنگ خطری جدی برای طرفداران خوراکیهای «بدون قند» به صدا درآورده: سوربیتول (Sorbitol)، یکی از رایجترین الکلهای قندی که در انواع محصولات «کمکالری» استفاده میشود، در بدن میتواند رفتاری شبیه فروکتوز داشته باشد و به کبد و متابولیسم بدن فشار بیاورد.
سالها این تصور وجود داشت که شیرینکنندههای مصنوعی مثل آسپارتام، سوکرالوز و همین الکلهای قندی، انتخابهایی «سالمتر» از شکر تصفیهشده (گلوکز) هستند. اما نتایج تازهای که در مجله معتبر Science Signaling منتشر شده، این باور رایج را به چالش کشیده است.
سوربیتول: فروکتوز پنهان در لباس رژیمی
محققان میگویند که ساختار شیمیایی سوربیتول فقط یک «تغییر کوچک» با فروکتوز فاصله دارد؛ تغییری آنقدر جزئی که اجازه میدهد سوربیتول در بدن، پاسخهایی بسیار شبیه فروکتوز ایجاد کند.
پیش از این هم ارتباط مصرف فروکتوز با رشد برخی سلولهای سرطانی و بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی (که حدود ۳۰ درصد بزرگسالان جهان را درگیر کرده) نشان داده شده بود. حالا به نظر میرسد سوربیتول میتواند به نوعی «منبع پنهان فروکتوز» در بدن باشد.
این پژوهش نشان میدهد بدن ما از دو مسیر مختلف در معرض سوربیتول قرار میگیرد:
۱. مصرف مستقیم از طریق غذا:
- آدامسها و آبنباتهای رژیمی.
- برخی میوههای هستهدار.
۲. تولید درونی توسط خود بدن:
آنزیمهای روده بعد از مصرف غذاهای پرکربوهیدرات میتوانند گلوکز اضافی را به سوربیتول تبدیل کنند؛ یعنی حتی اگر خودتان سوربیتول نخورید، بدنتان ممکن است آن را بسازد.
نقش حیاتی میکروبیوم روده: همهچیز به باکتریها بستگی دارد
پژوهشگران در مطالعات حیوانی نشان دادهاند که سرنوشت سوربیتول در بدن تا حد زیادی به ترکیب باکتریهای روده وابسته است:
- سناریوی نسبتاً بیخطر:
اگر برخی باکتریهای خاص (مثلاً جنس Aeromonas) در روده حضور داشته باشند، سوربیتول را تجزیه میکنند و آن را به ترکیبات بیضرر تبدیل میکنند. - سناریوی پرخطر:
اگر این باکتریها در روده فرد وجود نداشته باشند، سوربیتولِ تجزیهنشده مستقیماً به سمت کبد حرکت میکند.
وقتی سیستم اشباع میشود: نقطهای که کبد وارد ماجرا میشود
مشکل اصلی از جایی شروع میشود که مجموع سوربیتول موجود در بدن – چه از راه تغذیه و چه از راه تبدیل گلوکز – از ظرفیت تجزیهی باکتریهای روده بالاتر برود.
در این وضعیت، حتی اگر باکتریهای مفید هم حضور داشته باشند، دیگر از پس حجم سوربیتول برنمیآیند. سوربیتول اضافی به کبد میرسد، آنجا به فروکتوز تبدیل میشود و زمینه را برای بروز یا تشدید بیماری کبد چرب فراهم میکند.
جمعبندی: در دنیای شیرینکنندهها هم «ناهار مجانی» وجود ندارد
این تحقیق نشان میدهد تصور رایج مبنی بر اینکه «الکلهای قندی بهسادگی از بدن دفع میشوند و بیخطرند» احتمالاً درست نیست. برعکس، سوربیتول میتواند وارد بافتهای بدن شود و در شرایطی، رفتاری شبیه شکر معمولی و حتی فروکتوز از خودش نشان دهد و به کبد آسیب بزند.
پیام نهایی پژوهشگران روشن است: در تلاش برای فرار از قند، نباید خیال کنیم راهحلهای کاملاً بیهزینهای وجود دارد. در بسیاری از موارد، مسیری که برای دور زدن شکر انتخاب میکنیم، ممکن است در نهایت از کبد بگذرد و به اختلالات کبدی ختم شود.
)
