تخمدان‌ها و رازهای پنهان پیری
امیلی مولین در مقاله‌ای عالی در نشریه وایرد به ارتباط تخمدان‌ها و فرایند پیری پرداخته که به‌نظرم بد نیست خلاصه‌ای از آن را با شما به‌اشتراک بگذارم:
تخمدان‌ها یک جور ماشین زمان به حساب می‌آیند. چون انگار به آینده سفر می‌کنند و خیلی زودتر از بقیه اندام‌های بدن به سن پیری می‌رسند. هنگام تولد، هر تخمدان حاوی حدود یک میلیون فولیکول است که در واقع تخمک‌های نارس به حساب می‌آیند.
تا رسیدن به دوران بلوغ، بسیاری از آنها از بین می‌روند و فقط حدود ۳۰۰ هزار عدد باقی می‌مانند که تا ۴۰ سالگی اکثرشان نابود شده‌اند. در سن ۵۱ سالگی که سن متوسط یائسگی (در کشور آمریکا) است تقریبا چیزی باقی نمانده.
بد نیست بدانید که انسان‌ها در این موضوع تقریبا منحصر‌به‌فرد هستند. همه پستانداران تا پایان عمرشان امکان بارداری دارند و فقط انسان و چند نوع خاص نهنگ دچار یائسگی می‌شوند.
یائسگی با کاهش برخی هورمون‌ها همراه است و عوارض متعددی در بدن ایجاد می‌کند. استخوان‌ها کمی شکننده‌تر می‌شوند، سرعت متابولیسم کاهش می‌یابد و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سکته مغزی و دمانس افزایش پیدا می‌کند.
جالب است بدانید نشان داده شده خانم‌هایی که زمان یائسگی دیرتری دارند و تخمدان‌های آنها به مدت طولانی‌تری کار می‌کنند، نسبت به دیگران عمر طولانی‌تری دارند.
قبلا در مورد حوزه تخصصی طول عمر با نام longevity صحبت کرده‌ایم. اما خوب است بدانید که یک حوزه تخصصی دیگر به نام «طول عمر باروری» یا همان reproductive longevity نیز طی چند سال اخیر در حال توسعه است که روی همین موضوع به صورت تخصصی کار می‌کند.
هدف این است که بفهمیم چگونه با افزایش عملکرد تخمدان‌ها می‌توانیم سال‌های باروری و همینطور دوران جوانی و طول عمر را افزایش دهیم. از سال ۲۰۱۸ چند مرکز تحقیقاتی با بودجه‌های چند میلیون دلاری هم برای آن تاسیس شده است.
در پژوهش‌های چند سال گذشته معلوم شده یک پروتئین خاص به نام mTOR در تخمدان‌ها نسبت به دیگر نقاط بدن بسیار فعال‌تر است و ارتباط این پروتئین با بروز سرطان و پیری شناخته شده. ضمنا مشخص شده که از کار انداختن این پروتئین در موش‌ها و مگس‌ها سبب افزایش طول عمرشان می‌شود.
اکنون محققان در حال کار روی این ایده هستند که شاید بتوان با از کار انداختن mTOR در تخمدان‌ها فرایند پیر شدن سریع آنها را متوقف کرد. برای این کار دارویی هم وجود دارد و هم اکنون یک پروژه تحقیقاتی با حضور خانم‌های داوطلب در حال اجرا است که می‌توانید آن را اینجا ببینید:
https://recruit.cumc.columbia.edu/studyinfopage/2464
پژوهشگران معتقدند سرعت بالای پیر شدن تخمدان سبب می‌شود که گزینه مناسبی برای تست داروهای ضد پیری باشد. البته اگر فیلم Old جناب «ام نایت شیامالان» را دیده باشید، بهتر متوجه منظورم می‌شوید!
در یک تحقیق جالب دیگر هم تخمدان‌های موش‌های جوان به موش‌های پیر پیوند زده شده و این کار سبب شده طول عمر آنها ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و سلامت قلب‌شان هم بیشتر شود. البته چون موش‌ها دچار یائسگی نمی‌شوند، نمی‌توان به نتایج آن اتکای زیادی داشت.
در انسان‌ها همین الان هم از «درمان جایگزینی هورمون» یا همان HRT در دوران یائسگی استفاده می‌شود. هدفش تامین استروژن و پروژسترونی است که تولیدشان در دوران یائسگی متوقف می‌شود. اما این کار برای برخی افراد عوارضی ایجاد می‌کند.
در عین حال هورمون‌های جایگزین، تمام مواد تولیدی تخمدان را تامین نمی‌کنند و به همین خاطر تاثیر کامل تخمدان واقعی را ندارند. اما در حال حاضر تنها گزینه در دسترس به حساب می‌آیند.
البته شاید بزرگ‌ترین سوال این باشد که اصلا چرا انسان‌ها دچار یائسگی می‌شوند؟ در این مورد هم یک تئوری تکاملی مهم به نام تئوری «مادربزرگ» وجود دارد که از دهه ۷۰ میلادی مطرح شده است:
بر اساس این نظریه، یائسگی سبب می‌شود انسان‌ها به مراقبت و تربیت نسل دوم خودشان کمک کنند و با این کار احتمال بقای خانواده‌شان افزایش پیدا می‌کند. جالب است بدانید که بررسی نهنگ‌های قاتل (که آنها هم دچار یائسگی می‌شوند) نشان داده که حضور مادربزرگ، احتمال بقای نوه را زیاد می‌کند.
https://www.wired.com/story/aging-menopause-longevity/
